Vergt het lef van een school om data in te zetten? Inovatiebegeleider Ashwin Brouwer en Informatiemanager Henk Kuiper vinden van niet. “Tien jaar geleden misschien, maar tegenwoordig is toch voor alles een app? Op hun school, het Friesland College, kunnen de onderwijsteams al bijna niet meer zonder hun data-ondersteunende teamdashboards.

Onderwijsteams bij het Friesland College gebruiken sinds 2019 teamdashboards. Een docent die inlogt in zijn digitale werkomgeving krijgt precies die informatie te zien die voor zijn team relevant is. Denk aan studentinformatie, personeelsgegevens en financiële indicatoren. Ashwin: “Daarnaast proberen we zoveel mogelijk handige data uit informatiebronnen te verzamelen en logisch weer te geven, zodat collega’s niet hoeven zoeken naar cijfers van bijvoor- beeld de JOB monitor, de benchmark MBO (hoe scoren wij ten opzichte van andere scholen?) maar ook gegevens uit het HR-pakket: hoe zit het in jouw team met de verdeling van FTE?”

Via Power BI wordt ook relevante informatie over studenten inzichtelijk gemaakt voor onderwijsteams. Denk aan zaken als studievoortgang en risico’s op uitval. Ashwin: ”Deze dashboards helpen bij het invullen van de resultaatverant- woordelijkheid die bij onderwijsteams is belegd. Het is een proces van jaren geweest om dit goed in te richten. Infor- matie in het teamdashboard bleef voorheen hangen bij de directeuren en opleidingscoördinatoren. Nu is het beschikbaar voor de teams die het werk doen. Het faciliteert op die manier de verantwoordelijkheid van de teams.”

Cijfers interpreteren

Docententeams gebruiken de dashboards vooral bij audits en zelfevaluaties. Dat gaat steeds beter, maar is nog niet vanzelfsprekend, ervaren Ashwin en Henk. “Mensen confronteren met cijfers roept altijd weerstand op”, vertelt Henk. “Dat is niet ‘typisch Friesland College’, maar mens eigen. Op het moment dat je veel uitvallers onder je studenten hebt, dan zijn de reacties: ‘Ja, maar dat is om die en die reden, het valt wel mee, dat zijn er minder.‘ Als de confrontatie in het negatieve zit, dan hebben we snel de neiging om te zeggen: die cijfers kloppen niet. Het boeiende kan zijn dat het anders wordt ervaren dan het werkelijk is. Misschien omdat je er zelf een rooskleuriger beeld aan geeft.” Ashwin, zelf docent geweest, begrijpt de reacties goed. “Je doet als docent alles om uitval te beperken en tegelijkertijd weet je: cijfers liegen niet.” Ashwin en Henk besteden daarom veel tijd aan het helpen van de teams bij het interpreteren van de informatie in de dashboards. Ze beantwoorden vragen als: wat staat er nou, wat betekent dat, en wat kunnen we er dan mee?

Gespreksinstrument

Data-ondersteund onderwijs heeft in de afgelopen jaren bij het Friesland College voor meer bewustwording en cultuurverandering gezorgd. “Neem het voorbeeld van de uitvalcijfers”, zegt Henk. “Als die jaar op jaar hoog blijven, dan kun je als onderwijsteam struisvogel- politiek bedrijven – het ligt niet aan ons – óf jezelf een spiegel voorhouden: wat doen wij niet goed?” Die laatste houding zien Ashwin en Henk nu steeds meer ontstaan. ”De directie gebruikt de teamdashboards als meetinstrument, voor de onderwijsteams is het vooral een benchmark en gespreks- instrument. Het gaat niet om de harde cijfers, of een grafiek wel of niet klopt, het gaat om het gesprek dat je vervolgens met elkaar voert: wat gebeurt er? Welke trends zie je? Wat is nodig? Daarom noemen we het ook bewust data-ondersteund onderwijs in plaats van data-gestuurd onderwijs.”

Glad ijs

Hoe kijken Ashwin en Henk naar de toekomst van data- gebruik in het onderwijs? Waar moet het onderwijs alert op zijn? “Het kan tricky zijn als je bijvoorbeeld Artificial Intelligence gaat inzetten en voorspellende dingen met data gaat doen”, denkt Henk. “Ik weet dat er een keer voor extern onderzoek over studie- succes gegevens zijn uitgevraagd op basis van allerlei persoons- kenmerken buiten het onderwijs, zoals afkomst, gezinssamen- stelling, opleiding ouders en wijk. Daar moeten we heel goed over nadenken. Ethisch gezien begeven we ons hier op glad ijs. Want dit soort vragen gaat over kansen(on)gelijkheid.”

Bij de start van Doorpakken op Digitalisering werd een team Data-ondersteund onderwijsgevormd, dat een mooie opdracht meekreeg: Geef instellingen in het mbo handvatten om data-ondersteund onderwijs te kunnen realiseren. Drie jaar later, aan het eind van het programma, heeft het themateam een globaal beeld van welke studiedata bij instellingen aanwezig zijn en wat scholen er in de praktijk mee kunnen. Ook is duidelijk geworden dat het realiseren van data-ondersteund onderwijs niet enkel een technische uitdaging is, maar dat het vooral een organisatorisch vraagstuk is.
De publicatie E-zine Data-ondersteund onderwijs I Inzichten na 3 jaar Doorpakken op Digitalisering geeft alle ervaringen, geleerde lessen en inzichten weer. Het bovenstaande interview is afkomstig uit dit E-zine.