De afgelopen twee dagen was ik aanwezig bij de CvI Conferentie en daar waren tal van workshops die gingen over flexibel, gepersonaliseerd, wendbaar en modulair onderwijs. Ik durf bijna te zeggen dat alle mbo-scholen bezig zijn met een vorm van flexibilisering waarbij studenten meer keuzemogelijkheden krijgen in het hoe, wat, wanneer, waar en op welke wijze ze onderwijs kunnen volgen. Er wordt dan ook al heel lang over gepraat, gedacht, gedeeld (zoals bij deze conferentie), geëxperimenteerd, maar toch lijkt het nog niet echt van de grond te komen. Hoe kunnen we er nu voor zorgen dat we wel die volgende stap zetten?

Laten we dezelfde taal spreken

De titel van deze blog zegt al veel natuurlijk. Iedere school noemt het anders. Soms is het zelfs binnen een school verschillend per afdeling, college of domein. Ook de onderdelen waarmee we willen flexibiliseren noemen we anders: leereenheden, modules, thema’s, etc. Als we elkaar goed willen verstaan helpt het als we zoveel mogelijk dezelfde taal gaan spreken. Dan begrijpen we elkaar sneller en kunnen we beter met elkaar uitwisselen hoe je zaken aanpakt. Maar vooral bij het volgende punt: systemen is dit van groot belang. Ik schreef al eerder over het belang van standaarden voor systemen. Daar zijn we niet zomaar, maar wat je al wel kunt doen binnen je eigen school is ervoor zorgen dat je intern elkaar begrijpt, dezelfde taal gebruikt en een eenduidig concept hanteert. Als iedere school dat al zou hebben, is het gesprek landelijk sneller te voeren om tot die standaarden te komen. Als het binnen een school ook nog eens verschillend is hebben we een hele lange weg te gaan en kun je je ook afvragen of je dan echt aan het flexibiliseren bent, of meer aan het differentiëren bent binnen bestaande ‘kokers’.

Laten we het breder trekken

Het vraagstuk rondom flexibilisering komt vaak bij het onderwijs vandaan. Het is (wat mij betreft) ook zeker een onderwijskundige beweging die je wilt maken, maar het raakt zoveel meer dan alleen onderwijs (wat al heel veel is). Het raakt ook onderwijslogistiek (wat al steeds vaker en meer in beeld komt), maar het raakt ook ICT, systemen en informatiemanagement. En het raakt ook andere onderdelen zoals huisvesting, HR en professionalisering bijvoorbeeld. Het viel mij tijdens de CvI Conferentie op dat nog niet alle scholen dit bredere gesprek voeren of hebben ingericht. Dat is jammer, want op papier kun je allerlei onderwijskundige plaatjes en teksten formuleren, maar in de praktijk vraagt het nogal wat systeemtechnische ingrepen om van droom naar daad te geraken. Ik denk zelfs dat zonder systemen en een goede informatievoorziening je flexibilisering niet kunt realiseren.

Laten we naar het stelsel kijken

In de workshop van MBO 2030 over gepersonaliseerde leerroutes heb ik een pleidooi gehouden voor een scherpe blik op het huidige mbo-stelsel in Nederland. Samen met mijn tafelgenoten in die workshop hebben we gesproken over wat er nodig is om onze dromen daadwerkelijk te kunnen realiseren. En dat de scholen aan zet zijn is helder, maar als we echt willen flexibiliseren in Nederland is er meer nodig dan een ander onderwijsontwerp en bijpassende systemen. Als we toekomstige uitdagingen zoals krimp (zowel voor het aantal studenten als voor het aantal medewerkers), maatschappelijke transities (denk aan arbeidsmarkt, energie, duurzaamheid en wonen) en kansengelijkheid echt goed willen aanpakken en faciliteren met behulp van flexibilisering, dan kun je je afvragen of het huidige silo-systeem waarin we zitten nog voldoet. Silo’s van opleidingen, kwalificaties, niveaus, bekostiging, sectoren en ga zo maar door. Ik kan me voorstellen dat we een ander model nodig hebben. Een model waarin meer ruimte is voor de student. Een model waarin een leven lang ontwikkelen dwars door opleidingen, scholen en sectoren heen wordt gefaciliteerd. Een model waarin scholen op een andere manier worden bekostigd en geholpen om juist meer collectief onderwijs te verzorgen in regio’s, waarbij alle niveaus van waarde zijn en worden benut.

Laten we het gewoon proberen

Los van het stelsel, kunnen we al wel een aantal dingen oppakken met elkaar. Dezelfde taal spreken, komen tot standaarden en de huidige mogelijkheden meer benutten om alvast wat stappen te maken. Vanuit mijn rol als aanvoerder bij de hub Wendbaar georganiseerd onderwijs van Npuls probeer ik, samen met veel collega’s van zowel Npuls, MBO Digitaal als onderwijsinstellingen, daarin echt stappen te zetten. We hebben eerst scenario’s geformuleerd voor het mbo om te komen tot meer flexibiliteit en keuzemogelijkheden voor studenten. Nu gebruiken we deze scenario’s om te onderzoeken welke processen, systemen en koppelingen dan in beeld komen om die scenario’s te realiseren. Straks gaan we daar pilots voor inrichten waar scholen zich voor kunnen aanmelden, zodat we ook echt van praten naar proberen gaan.

Photo by Andy Hermawan on Unsplash