Bijna alle mbo-scholen, hogescholen en universiteiten denken na over flexibilisering van het onderwijs. De redenen daarvoor zijn uiteenlopend, maar als rode draad zie en hoor ik vaak dat de student een belangrijke drijfveer is voor deze beweging. Het gaat dan vaak om het kunnen aansluiten bij de vragen van de student om te kunnen verbreden, verdiepen, verlengen, versnellen of om het onderwijs ‘simpelweg’ meer passend te maken. Daarbij hoor ik ook vaak dat ‘niet iedereen hierom vraagt’. Dat klopt ook. Niet alle studenten zitten te wachten op allerlei keuzes en willen ‘gewoon’ de standaard route kunnen volgen. Dus we hebben de opdracht om naar beide wensen te luisteren en daarin meerdere mogelijkheden te faciliteren.

Wat willen mbo-studenten?

Woensdag 5 maart mocht ik tijdens het maandelijkse overleg van JOB-mbo in gesprek met studenten van verschillende studentenraden uit het mbo. Tijdens de online bijeenkomst in de avond zaten er ongeveer 25 vertegenwoordigers uit de studentenraden van Deltion, Nova College, ROC Mondriaan, MBO Utrecht, ROC van Amsterdam/Flevoland, Grafisch Lyceum Rotterdam, Talland, Mediacollege Amsterdam, RijnIJssel, Vonk, ROC Midden-Nederland en Firda online klaar om in gesprek te gaan over flexibilisering van het onderwijs.

Het krijgen van meer regie op de eigen leerroute kreeg de hoogste score op de vraag waar de studenten het meest op zitten te wachten. Daarbij werden zaken als versnellen genoemd, het hebben van keuzemogelijkheden en het kunnen doorstromen naar het hbo. Maar er werden ook zorgen gedeeld over het krijgen van teveel keuzevrijheid en dat het onderwijs te individualistisch kan worden. Wat de studenten vooral daarin belangrijk vinden is het krijgen van de juiste begeleiding.

Verschillende leerroutes

Om het wat concreter te maken hebben we de leerroutes erbij gepakt die we hebben opgesteld in Npuls. Daarin worden negen verschillende soorten leerroutes aangeduid met persona’s welke (tot nu toe) erg herkenbaar zijn voor studenten en docenten.

Standaard route

Middels een online poll heb ik de studenten steeds gevraagd in hoeverre ze de leerroute herkennen en/of zouden willen. Daarbij viel het op dat bijna alle studenten willen kunnen temporiseren (verlengen of pauzeren) en/of versnellen. Daarbij merkten ze op dat het fijn zou zijn dat deze mogelijkheid geboden zou worden indien het nodig is, omwille van bijvoorbeeld ziekte, topsport, of stage-gerelateerde zaken. Ze merkten ook op dat dit soms al wel mogelijk is, maar dat dit vaak nog afhangt van de docent, begeleider, de opleiding of de locatie. Het was nog lang niet overal een standaard proces – waardoor nu niet iedereen dezelfde mogelijkheden en kansen krijgt om dit te kunnen doen.

Personaliseren diplomaroute

Als het gaat om het kunnen kiezen en volgen van onderwijs binnen de eigen school (maar bij een andere opleiding), bij een ander ROC (voor een keuzedeel) of bijvoorbeeld bij een hogeschool (in het kader van doorstroom) waren de stemmen meer verdeeld.

Ongeveer 2/3 van de studenten gaf aan dat ze een onderdeel van een andere opleiding binnen hun eigen school zouden willen volgen – als dat mogelijk zou zijn. Maar een onderdeel (zoals een keuzedeel) volgen bij een ander ROC is minder in trek; slechts 1/3 zou dat willen. En onderwijs volgen bij een hogeschool was 50/50 verdeeld. Het gesprek hierover was dat ze vooral wilden dat alle studenten hierin dezelfde mogelijkheden zouden moeten krijgen, ongeacht of ze er gebruik van willen maken of niet.

Dat 2/3 van de studenten geen behoefte heeft om een keuzedeel te volgen bij een ander ROC, zou niet moeten betekenen dat ze het daarmee onmogelijk maken voor 1/3 van de studenten die dat wél graag zouden willen. En ook andersom: dat 2/3 van de studenten onderwijs zou willen kunnen kiezen buiten de eigen opleiding (maar wel binnen de eigen school) maakt niet dat alle studenten dit zouden moeten doen.

Net als bij het temporiseren en versnellen geven studenten vooral aan dat het hen gaat om gelijke kansen en gelijke mogelijkheden voor iedereen. Of je er dan gebruik van wilt maken is iets voor later.

Modulair studeren

De leerroutes in de categorie modulair studeren gaan erg uit van de situatie waarbij je al een startkwalificatie hebt, maar in het kader van een leven lang ontwikkelen hadden de studenten hier al wel een duidelijke mening over!

Want wanneer ze de opleiding afgerond hebben en aan het werk zijn, zouden ze bijna allemaal vrij willen kunnen kiezen uit een ‘LLO-aanbod’. Ook het kunnen kiezen en volgen van onderwijs rondom een bepaald thema op meerdere niveaus was voor nagenoeg iedereen iets wat ze later zouden willen. Net als het kunnen stapelen van kleinere onderdelen tot een (tweede) diploma. De samenwerking tussen het mbo, hbo en wo zagen de studenten hierbij vooral als zinvol, omdat ‘al deze verschillende niveaus later in het werk ook moeten samenwerken – en dus even belangrijk zijn’.

Wat heeft prioriteit?

De studenten gaven na het bespreken van de leerroutes aan dat het kunnen temporiseren, versnellen en keuzes kunnen maken prioriteit heeft voor hen. Het regie voeren op de eigen leerroute scoorde net iets hoger dan de samenwerking tussen het mbo, hbo en wo, al waren beide wel belangrijk omdat de leerroute vanuit het mbo ook naar het hbo toe zou moeten gaan (voor wie dat graag wil).

Wat vooral de boventoon voerde in het gesprek was dat de studenten vooral gelijke kansen en mogelijkheden zouden willen voor alle studenten in het mbo. Door het onderwijs te flexibiliseren zou dat mogelijk moeten worden, want dan werk je aan het faciliteren van een diversiteit aan leerroutes, zowel de standaard route als de meest verregaande opties – en alles daartussenin.

Dank aan JOB-mbo voor de gelegenheid om het gesprek te voeren met de studenten en dank aan de studenten voor hun openheid, eerlijkheid en betrokkenheid.

Verder lezen?

In een aantal eerdere blogs bespreek ik de stappen die je kunt zetten om te flexibiliseren:

1. Flexibilisering mogelijk maken met behulp van blokjes
2. Flexibilisering mogelijk maken met onderwijslogistiek
3. Flexibilisering mogelijk maken met de docenten en systemen

Daarnaast kun je ook zelf aan de slag met de leerroutes binnen je eigen school om hierover het gesprek te voeren met jouw studenten. Download de leerroutes en gebruik ze om te bepalen waar voor jullie school, college, domein of opleiding de prioriteit ligt bij studenten.